Ταραντέλα - Πίτσικα

Ταραντέλα  « Ταραντέλα Πίτσικα »

   Η «Ταραντέλα Πίτσικα» είναι ο πιο χαρακτηριστικός τελετουργικός χορός και χορός της έκστασης της κάτω Ιταλίας. Ο παραδοσιακός χορός της κάτω Ιταλίας, η ταραντέλα, συνδέεται μα την αρχαία ελληνική αποικία του Τάραντα και στον πυρήνα των ελληνόφωνων χωριών του Σαλέντο.

Συνδέεται λοιπόν με ένα φαινόμενο που ονομαζόταν ταραντισμός. Ο ταραντισμός ήταν μια μορφή κρίσης μανίας που θεωρούσαν ότι οφειλόταν στο τσίμπημα μιας αράχνης για αυτό και ονομάζεται και ταραντέλα πίτσικα από το πιτσικάρε - τσιμπάω. Η Λικόσα ταραντούλα θεωρούσαν ότι τσιμπούσε κάποιον χωρικό μέσα στα χωράφια. Και για να θεραπευτεί κάποιος που τον είχε τσιμπήσει γινόταν ένας μουσικός εξορκισμός.

Ειδικοί οργανοπαίχτες πήγαιναν στο σπίτι του άρρωστου και άρχιζαν να παίζουν 12 διαφορετικά μοτίβα. Στην αντίστοιχη μελωδία που θεωρούσαν ότι αντιστοιχεί στο μέγεθος και στο χρώμα της αράχνης που τον τσίμπησε ο άρρωστος άρχιζε να χτυπιέται και ξεκινούσε έναν ξέφρενο μιμητικό χορό που μιμούνταν τις κινήσεις της αράχνης. Αυτό μπορούσε να κρατήσει και 3 ολόκληρες μέρες χωρίς διακοπή. Αυτός έπεφτε στο πάτωμα κουρασμένος και εξουθενωμένος αλλά θεραπευμένος.

Το φαινόμενο του ταραντισμού παρουσίασε πολύ μεγάλη έξαρση στο χορό της κάτω Ιταλίας και κυρίως με επίκεντρο τα ελληνόφωνα χωριά. Αρκετές κινήσεις θυμίζουν εικόνες από αρχαία αγγεία σε χορό και οι γυναίκες κυρίως είναι αυτές που παίρνουν το ταμπορέλλο το ντέφι, το οποίο στην αρχαία Ελλάδα το έπαιζαν οι βακχίδες οι ακόλουθες του Διόνυσου.

Αγγείο του 6ου αι.

Στα ελληνόφωνα χώρια συμπτώματα του ταραντισμού αναφέρονται μέχρι και την δεκαετία του 60 και οι κοινωνικές συνθήκες στα επόμενα χρόνια έπαψαν να ευνοούν τέτοιου είδους δρώμενα.

Στις 29 Ιουνίου κάθε χρόνο στη γιορτή του αγίου Παύλου, θα ακούσουμε στο τραγούδι να αναφέρεται «ο άγιος Παύλος». Συγκεντρώνονταν στην Στερνατία οι γεροντότεροι Ταραντάτοι όλοι αυτοί που χόρεψαν παλαιά και είχαν αυτή τη μορφή κρίσης και κάνουν ένα λαϊκό προσκύνημα στην περιοχή της ελληνόφωνης περιοχής.

Οι χορευτές και χορεύτριες παίζουν παρά πολύ με τα χρώματα κάθε πανί διαφορετικού χρώματος που κρατάνε αναφέρεται σε αράχνη διαφορετικού χρώματος.

Όμως τι υποδηλώνει το τσίμπημα της αράχνης;

Η χερσόνησος του Σαλέντο είναι η γη του επαναλαμβανόμενου τσιμπήματος σύμφωνα με τον ιταλό εθνογράφο Ernesto de Martino. Μία γη με τόσα προβλήματα αδύναμη να  προσφέρει ασφάλεια και προστασία στον πληθυσμό της. 

Οι Ταμπουρελίστοι του Τορεπαντούλι

Τραγούδια της Grecia Salentina (Ελλάδα του Σαλέντο) στα ελληνόφωνα χωριά της κάτω Ιταλίας.

 

Ποιος ξέρει χελιδόνι μου (Aremu Rintineddha)

Παραδοσιακή μουσική                                       Στίχοι του Τζιουζέπε Απρίλε

Ποιος ξέρει χελιδόνι μου

Ποια θάλασσα σε φέρνει

Από πούθε φτάνεις

Με τον καλό καιρό

Έχεις το στήθος άσπρο

Και μαύρα τα φτερά

Σταυρό χρώμα της θάλασσας

Και την ουρά ανοιχτή

Μπρος στη θάλασσα εγώ

Στέκομαι και σε κοιτώ

Λίγο σηκώνεσαι ψηλά, λίγο γέρνεις χαμηλά

Λίγο αγγίζεις το νερό

Σε ρωτώ για τη μάνα μου

Και για όλη τη γειτονιά

Αν είχες μιλιά    

Πόσα θα ‘χες να μου πεις.

Μα συ τίποτα δε μου λες

Όσο κι αν σε ρωτώ

Λίγο σηκώνεσαι ψηλά, λίγο γέρνεις χαμηλά

Λίγο αγγίζεις το νερό

 

 Καληνύχτα (Kali nifta)

Παραδοσιακή μουσική                                     στίχοι του Βίτο Ντομένικο Παλούμπο

Διασκευή Πιερ πάολο Ντε Τζόρτζι και Τζίνο Ινγκρόσο                                                      

Τι γλυκιά που είν’ η νύχτα, τι ωραία

δεν κοιμάμαι μα σκέφτομαι εσένα

πίσω απ’ το παραθύρι σου αγάπη μου

της καρδιάς μου τον πόνο σου λέω.

Λαριλό λαριλό λολαλέρο

Έχω πάντα το νου μου σε σένα

γιατί εσένα ψυχή μου αγαπώ

κι όπου πάω όπου είμαι όπου στέκω

στην καρδιά μου πάντα εσένα βαστώ.

Λαριλό λαριλό λολαλέρο

 Μα εσύ δε μ’ αγάπησες μάτια μου,

Συ δεν πόνεσες ποτέ σου για μένα

Τα ωραία σου χείλη δεν άνοιξες

Να μου πεις λόγια αγάπης βλογημένα

Λαριλό λαριλό λολαλέρο

Καληνύχτα, σ’ αφήνω και φεύγω

Συ κοιμάσαι κι εγώ υποφέρω

Μα όπου πάω όπου φεύγω όπου στέκω

Στην καρδιά μου πάντα εσένα βαστώ.

Λαριλό λαριλό λολαλέρο   

                    

Νύχτα αγάπης (nitta a tse agapi)

   

                                                                                                  στίχοι του Αντόνιο Άνκορα

μουσική του Πιερπάολο Ντε Τζόρτζι  

Πίτσικα, αγάπη, τραγούδια

Πίτσικα, αγάπη, χορό

Πίτσικα, αγάπη, τραγούδια

Πίτσικα, αγάπη, χορό

Πίτσικα, αγάπη, τραγούδια

Πίτσικα, αγάπη, χορό

Όπα, όπα, όπα οπ (τρις)

Πίτσικα, αγάπη, τραγούδια

Πίτσικα, αγάπη, χορό

Χορέψτε, τραγουδήστε

Γυναίκες, άντρες και παιδιά

Χορέψτε, τραγουδήστε

Να ζήσει η γκρίκο στην Γρετσία

Να ζήσει η γκρίκο στην Γρετσία

Νύχτα με αγάπη

Νύχτα με χορό

Κλαίω και τραγουδώ

Την αγάπη που βαστώ

Για να ζήσει στην καρδιά

Η γκρίκο η λαλιά (δις)

Κλαίω κλαίω και τραγουδώ

Σε γλώσσα γκρίκο τραγουδώ (δις)

Με χαρά και ευτυχία

Βρίσκουμε την αρμονία (δις)

Που ‘χαμε μια φορά

Μια φορά μες στην Γρετσία (δις)

Πίτσικα, αγάπη, τραγούδια

Πίτσικα, αγάπη, χορό

Πίτσικα, αγάπη, τραγούδια

Πίτσικα, αγάπη, χορό

Πίτσικα, αγάπη, τραγούδια

Πίτσικα, αγάπη, χορό

Όπα, όπα, όπα οπ (τρις)

Πίτσικα, αγάπη, τραγούδια

Πίτσικα, αγάπη, χορό

Χορέψτε, τραγουδήστε

Γυναίκες, άντρες και παιδιά

Χορέψτε, τραγουδήστε

Να ζήσει η γκρίκο στην Γρετσία

Να ζήσει η γκρίκο στην Γρετσία

Λόγια αγάπης

Γυναίκες και κρασί

Μου καίνε την καρδιά

Το μυαλό, την ψυχή

Η γκρίκο φωτίζει το μυαλό

Κλαίω, κλαίω και τραγουδώ (δις)

Για να ζήσει στην καρδιά

Η γκρίκο η λαλιά (δις)

Κλαίω κλαίω και τραγουδώ

Με λόγια γκρίκα τραγουδώ (δις)

Με χαρά και ευτυχία

Βρίσκουμε την αρμονία (δις)

Που ‘χαμε μια φορά

Μια φορά μες στην Γρετσία (δις)

 

Γυναίκες, κρασί, πίτσικα (Ghinekes krasi)

μουσική του Πιερπάολο Ντε Τζόρτζι                                στίχοι του Αντόνιο Άνκορα

 

Για σένα τραγουδώ ωραία κοπελιά, 

Τραγουδώ την αγάπη με πόνο

Ελάτε κοπέλες, ελάτε, ελάτε

Να χορέψουμε πίτσικα όλη τη νύχτα.

Εγώ τραγουδώ με λόγια θερμά

Να ζήσει η γκρίκο η λαλιά.

Για σένα τραγουδώ ωραία κοπελιά

Τραγουδώ την αγάπη με πόνο

Τραγουδώ, τραγουδώ πάντα γι αγάπη

Τραγουδώ, τραγουδώ πάντα γι αγάπη

Τραγουδώ, τραγουδώ, πάντα γι αγάπη

Θέλω εγώ να τραγουδώ.

Ελάτε κοπέλες ελάτε ελάτε

Να χορέψουμε την πίτσικα

Πίτσικα πίτσικα όλη τη νύχτα

Πίτσικα πίτσικα όλη τη νύχτα

Πίτσικα πίτσικα όλη τη νύχτα

Πίτσικα πίτσικα με χαρά

                          

Γυναίκες και κρασί

Τι θέλουμε άλλο απ’ τη ζωή

Για να σβήσει η φωτιά

Που ‘χουμε μέσα στην καρδιά

Για να σβήσει η φωτιά

Που ‘χουμε μές στην καρδιά

Γυναίκες, κρασί

Τι θέλουμε άλλο απ’ τη ζωή

Για να σβήσει η φωτιά

Που ‘χω μέσα στην καρδιά

Για να σβήσει η φωτιά

Που ‘χω μέσα στην καρδιά

Μες στη μέση του χορού θωρώ εσένα

Να σε φιλήσω ήθελα εγώ

Τραγουδώ τραγουδώ πονεμένα

Τραγουδώ τραγουδώ πονεμένα

Τραγουδώ τραγουδώ πονεμένα

Με λόγια αγάπης τραγουδώ

Να ζήσει η γλώσσα μου ήθελα εγώ

Γκρεκιά κοπέλα σ’ αγαπώ

Τραγούδια τραγούδια τραγουδώ

Τραγούδια τραγούδια τραγουδώ

Τραγούδια τραγούδια τραγουδώ

Να ζήσει η γλώσσα μου ζητώ.

Πίτσικα και χορό

Τα τραγούδια είναι νερό

Να σβήσει τη φωτιά

Που καίει την κοπελιά

Να σβήσει τη φωτιά

Που καίει την κοπελιά

 

Ο εθνομουσικολόγος Πιέρ Πάολο ντε Τζόρτζι και το συγκρότημα «οι ταμπουρελίστι του Τορεπαντούλι»

Tο  Palèo cerò

Η συλλογή To palèo cerò του συγκροτήματος I Tamburellisti di Torrepaduli είναι ένα νεωτεριστικό έργο που εντάσσεται στο μουσικό και πολιτιστικό corpus της Ελληνοσαλεντινής παράδοσης και της ευρύτερης περιοχής του Σαλέντο.

Πιέρ Πάολο Ντε Τζόρτζι

Το συγκρότημα, ιδιαίτερα γνωστό στην Ιταλία και την Ελλάδα, που επανέφερε στο μουσικό προσκήνιο την πίτσικα πίτσικα διασκευάζοντάς την σε σύγχρονο είδος μουσικής, χρησιμοποιεί το όνομα Torrepaduli για την υψηλή συμβολική του αξία, καθώς πρόκειται για ένα χωριό του νότιου Σαλέντο, μιας περιοχής όπου πριν από λίγους αιώνες ομιλείτο η γκρίκο.

Το όνομα επαναφέρει αρχαίες μνήμες της νότιας Απουλίας, και συγκεκριμένα την πίτσικα πίτσικα με το παραδοσιακό ταμπουρέλο και το συμβολικό χορό των σπαθιών πίτσικα σκέρμα.

Παρότι ανήκει σε σαφώς παραδοσιακό πλαίσιο, το γκρουπ είναι αυθεντικό και νεωτεριστικό, υπό την έννοια ότι προτείνει νέες ερμηνείες και, πάνω απ’ όλα, συνθέτει νέες μελωδίες και στίχους, χρησιμοποιώντας αποκλειστικά υλικό που αντλεί τις ρίζες του στην τοπική παράδοση.

Πρόκειται για μια αρχαία διονυσιακή μουσική, που ανιχνεύθηκε διεξοδικά με τις αισθητικές και εθνομουσικολογικές έρευνες του Πιερπάολο Ντε Τζόρτζι.

Τα βήματα και οι χορευτικές κινήσεις, τα μουσικά όργανα, τα μελωδικά και αρμονικά στοιχεία αυτής της μουσικής, που χρησιμοποιείτο ως θεραπεία για όσους πίστευαν πως είχαν τσιμπηθεί  από την μυθική αράχνη, ή φίδι, που ονομαζόταν ταράντα, αποκαλύπτουν βαθιές ρίζες που ανάγονται στον χώρο της  ελληνικής παράδοσης και  της Μεγάλης Ελλάδας (Magna Grecia).     

οι ταμπουρελίστι του Τορεπαντούλι

Η γκρίκο που χρησιμοποιείται στα κείμενα έχει ιδιαίτερη πολιτιστική και ιστορική σημασία. Κάποιες φορές εναλλάσσεται, με καλλιτεχνικό τρόπο, με φράσεις στην ιταλική γλώσσα για να γίνεται πιο εύκολα κατανοητή. Ουσιαστικά, αυτή η γλώσσα που αποτελεί, εν μέρει, τη γλώσσα των κλασσικών της Σαλεντινής παράδοσης, είναι πάνω απ’ όλα η ανανεωμένη και δυναμική γλώσσα  του Κοριλιανού ποιητή Αντόνιο Άνκορα, ενός σπουδαίου πολιτιστικού παράγοντα που με το σημαντικό του έργο αναγνωρίστηκε Πρεσβευτής του Ελληνισμού.

Ο Πιερπάολο Ντε Τζόρτζι μελοποίησε τους  ζωηρούς του στίχους και τους τραγουδά με έντονη, πονεμένη φωνή, ενώ οι Ρόκο Λούκα και Σαλβατόρε Κρούντο αναδεικνύουν το ρυθμό τους με τα υπέροχα παραδοσιακά ταμπουρέλι. Επίσης, η Ντόρα Ντε Βίτις και ο Ντονάτο Νούτσο, με βιολί και ακορντεόν αντίστοιχα, προσθέτουν μελωδία και αρμονία. Οι καλλιτεχνικές και ποιητικές συγκινήσεις αναμιγνύονται, εντέλει,  μ’ αυτές που προέρχονται από το εγχείρημα αναβίωσης της γκρίκο, μιας γλώσσας που ξαναζεί εδώ δυναμικά και διατηρεί το ρόλο της στις μεγάλες πνευματικές και επικοινωνιακές αξίες της υπέροχης μητέρας της, της Ελληνικής Γλώσσας.